Veba

Veba Bulaşma

Veba bakterisi insanlara, pire ısırmasıyla ( bubonik= hıyarcıklı biçim), kontamine sıvı yada dokularla direkt temasla ( bubonik=hıyarcıklı ve septisemik biçim), veba zatürresi olan kişinin öksürme esnasında havaya attığı damlacıkların sağlam kişiler tarafınca solunum yöntemiyle alınmasıyla (pnömonik biçim) bulaşır.

Damlacıklarla bulaşma insanoğlu içinde bakterinin en süratli yayılmış olduğu yoldur. Nadiren enfekte materyalin sindirim yöntemiyle alınması ile de bulaşır. Son yıllarda bildirilen kedilerden sahiplerine ve veterinerlere veba bulaşması gene damlacıklarla meydana gelmektedir.

Veba Emare ve Bulgular

Bakteri vücuda girdikten sonrasında 2-8 günlük kuluçka süresini takiben ani bir ateş yükselmesi, baş ağrısı, vücut ağrısı, titreme, şiddetli halsizlik, bulantı ve kusma görülür. Enfeksiyonun bulaşma yoluna bağlı olarak hastalığın üç formu vardır:

• Bubonik veba: Vebanın en sık görülen formudur. Orta çağ Avrupa’sında ‘Kara Ölüm’ olarak bilinirdi. Pirenin ısırdığı ve bakterilerin vücuda girmiş olduğu yere en yakın lenf bezlerinde ağrılı şişme ve iltihaplanma görülür. İleri dönemlerde iltihaplı lenf nodları açılarak akıntlı hal alır. Tedaviye derhal başlanmazsa bakteri vücudun her yerine yayılalarak akciğer ve septisemik forma dönüşebilir.
• Septisemik Veba: Bakteri vücuda girdiğinde bubon oluşturmadan direkt kan dolaşımına yayılırsa bu biçim gelişir. Bakteri vücuda pire ısırığı ile yada enfekte materyalin derideki çatlaklara direk temasıyla girebilir. Ek olarak ilerlemiş bubonik veba da septisemik forma dönüşebilir. Ateş, titreme, aşırı zayıflama, karın ağrısı, şok, ciltte ve iç organlarda kanamalar, buna bağlı olarak parmaklarda, ayaklarda, burun üstünde dokuların ölümüne bağlı siyahlaşma görülür.
• Pnömonik Veba (Akciğer vebası): Vebanın en öldürücü ve minimum görülen formudur. Tedavisiz septisemik yada ilerlemiş bubonik vebanın kan yöntemiyle akciğerlere ulaşmasıyla yada enfekte partikülün solunum yöntemiyle alınmasıyla gelişebilir. gelişir. Akciğer vebası gelişenler havaya saçtıkları enfekte parçacıklarla hastalığın öteki insanlara yayılımına niçin olurlar. Ateş, öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı, kanlı ve mukuslu balgam, solunum yetmezliği ve şok gelişir. Tedavi edilmeyenlerde birkaç gün içinde ölümle sonuçlanır.

Veba Tanı ve Tedavi

Hastanın öyküsü, kliniği, kan tahlilleri ve lenf bezi biyopsisi ile tanı konur. Ciddi komplikasyonların ve ölümün engellenebilmesi için erken tanı ve tedavi fazlaca önemlidir.

Tedavide antibiyotikler kullanılır. Tedaviye ne kadar erken başlanırsa başarı o denli artar. Belirtilerin ortaya çıkmasından en fazla 20 saat sonrasında tedaviye geçilmelidir. “Streptomisin” ve “Tetrasiklin” başvurulacak antibiyotiklerdendir.

Veba Yolcular için Risk

Her yıl dünya genelinde 1.000-2.500 kadar veba vakası görülmektedir. Veba, Asya’nın büyük bir bölümünde, Afrika’nın bazı bölgelerinde, Cenup ABD’nın kuzeyinde, Şimal ABD’nın güney-batı bölgesinde görülmektedir. Dünyanın birçok yerinde sıçanlarda veba enfeksiyonu odakları bulunur.

Bazı alanlarda, yırtıcı ve evcil sıçanlar içinde temas yaygındır. Bu da minik çapta insan vebası salgınlarına ve ara sıra genel salgınlara niçin olur. Kentsel salgınlar nadiren Madagaskar’dan bildirilmesine karşın yolcular için risk çoğu zaman düşüktür. Sadece, veba vakalarının görüldüğü bölgelerdeki kırsal alanlara gidenler ve buralarda kamp yapanlar için risk mevcuttur.

Veba Korunma

Hastalıktan korunmanın en etkili yolu hastalığın bulaşmasına yol açan pirelerin yaşamış olduğu yerlerden ve hayvanlardan uzak durmaktır.

Çevre daima temiz olmalı, güneş gören bölgeler tercih edilmelidir( bakteri güneş ışınlarının tesirinde kaldığında hızla ölür) ve en önemlisi veba hastalığı taşıyan şahıs ve hayvanlar ile temastan kesinlikle kaçınılmalıdır.

Kırsal alanlarda kalacaklar ve açık hava etkinliklerine katılacaklar ne olursa olsun DEET içeren böcek öldürücüler ve permetrinli kıyafet ve eşyalar kullanmalıdır. Aşı emek harcamaları devam etmektedir. Veba