Boğaz iltihabı nedir?

Tıbbi olarak akut tonsillofarenjit olarak adlandırılan boğaz iltihabı, anatomik olarak geniz (nazofarenks) şeklinde tabir edilen bölgeden gırtlağa kadar (larenks) olan bölgenin çeşitli etkenler tarafınca iltihabı reaksiyona maruz kalmasıdır. Bu bölge anatomik olarak bademcikleri (tonsiller) ve yutak bölgesini (orofarenksin de dahil olduğu tüm farenks) ihtiva eder.

İltihabı reaksiyona yol açan etkenler virüsler, bakteriler yada mantarlar şeklinde çeşitli mikroorganizmaların enfeksiyonları olabileceği şeklinde, bazı romatolojik ve immünolojik hastalıklar da olabilir.

Boğaz iltihabı niçin olur?

Vücudumuz dışarıdan gelen yabancı etkenlerden kendini korumak adına, bazı müdafa bölgeleri bulundurur. Bunların başlangıcında yiyecek ve içeceklerin ilk giriş noktası olan ağız içi gelir. Ağız boşluğunun derhal arkasında bademcikler (tonsiller) vardır. Burası vücudun müdafa hücrelerince varlıklı bir dokudur. Bu doğrultuda bademcikler, ağız kanalıyla alınabilecek mikroorganizmalarla savaşarak vücudun ilk müdafa hatlarından birini oluşturur. Bu esnada, çeşitli mikroogranizmalar bademciklere yada ağız boşluğunun gerisindeki boğaz dokularına yerleşerek enfeksiyona niçin olabilir. Aynı şekilde, okul çağındaki çocuklar çoğunlukla başkalarıyla yakın temas halinde olduğundan hapşırma, öksürük şeklinde solunum yolundaki sıvıların çevreye dağıldığı durumlarda, fazlaca çeşitli mikroorganizmalarla karşı karşıya gelme eğilimindedir. Bundan dolayı bilhassa bu yaşta boğaz iltihabı daha sık görülür.

Boğaz iltihabı eğer mikroorganizmalardan kaynaklanıyorsa, hangi tür enfeksiyondan kaynaklandığına bakılırsa altta yatan durum değişkenlik gösterir. Bazı mikroorganizmalar sıhhatli bireylerde direkt iltihaba niçin olabilirken, bazıları vücut direncinin düşmüş olduğu durumlarda enfeksiyon yapabilir. Gene altta yatan çeşitli immünolojik yada romatolojik hastalıkların varlığında, herhangi bir mikroorganizmanın enfeksiyonu söz mevzusu olmadan da, boğazda irin gelişebilir. Tüm bu nedenlerden dolayı boğaz iltihabının varlığında hastanın uzman bir doktor tarafınca değerlendirilmesi son aşama önemlidir.

Ek olarak, boğaz iltihabının sebebi belirlendikten sonrasında, doğru şekilde tedavisine başlanmazsa, yaşamı tehdit edebilecek daha ileri sıhhat sorunları gelişebilir. Bu yüzden, boğaz iltihabı durumunda zaman kaybetmeden bir sıhhat kuruluşuna başvurmak oldukça önemlidir.

Aşağıda özetlenen belli başlı hastalıklar boğaz iltihabı ile karşımıza çıkabilir:

• Streptokok şeklinde bakteri enfeksiyonları: Halk içinde “beta mikrobu” olarak meşhur olan streptokok enfeksiyonları en sık görülen boğaz iltihabı sebeplerinden biridir. Boğaz iltihabı vakalarının %15 – 30’undan steptokok enfeksiyonları mesuldür. Gene difteri basili, travma sonucu ağız içinde yer edinen anaerobik bakteriler, mycoplasma şeklinde bakteri enfeksiyonları da boğaz iltihabı yapabilir.
• Adenovirüs şeklinde viral enfeksiyonlar: Toplumda görülen boğaz iltihaplarının en sık etkenleri virüslerdir. Bunlar içinde adenovirüs, Coxsackie virüsleri, öpücük hastalığı etkeni EBV ve CMV sayılabilir.
• Kandida şeklinde mantar enfeksiyonları: Bilhassa bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda fırsatçı enfeksiyonlara yol açan kandida şeklinde mantarlar ciddi boğaz iltihabına sebep olabilir.
• Kawasaki hastalığı şeklinde immünolojik hastalıklar: Bazı sistemik hastalıklarda enfeksiyon odağı olmaksızın boğaz dokularında iltihabi tepki gelişebilir.

Bunların haricinde bazı hastalıklar boğaz ağrısına sebep olarak boğaz iltihabı ile karıştırılabilir. Bunlar içinde tiroid iltihapları (tiroiditler), gastoözefageal reflü ve çeşitli boğaz tümörleri sayılabilir.

Bakteri enfeksiyonları başta olmak suretiyle, boğaz iltihabına yol açan çeşitli durumlarda eğer zamanında ve kafi tedavi verilmezse, boğaz iltihabı yaşamı tehdit edebilen daha ciddi sıhhat sorunlarıyla sonuçlanabilir. Bunlar içinde, çocuklarda görülen akut romatizmal ateş (kalp romatizması), böbreklerde hasara yol açan glomerulonefrit; ek olarak abse, menenjit, orta ve iç kulak enfeksiyonları, beyin damarlarında pıhtılaşma, hidrosefali şeklinde ciddi sıhhat sorunları sayılabilir.

Boğaz iltihabının emareleri nedir?

Boğaz iltihabının klinikte görülen emareleri, iltihaba yol açan etkene bağlı olarak değişkenlik gösterir. Bununla birlikte çoğunlukla aşağıdaki belirtilerin izlendiği söylenebilir:

• Boğaz ağrısı: Boğaz iltihabının en sık görülen emaresidir. Hastalığın şiddetiyle doğru orantılı görülebilir. Yutkunmayla birlikte olabileceği şeklinde, devamlı karakterde de izlenebilir.
• Ateş ve titreme: Çoğunlukla 38 aşama ve üstünde ateş izlenir. Ateş yükseldikçe titreme de eşlik edebilir. Ateşin varlığı bakteri enfeksiyonu açısından düşünce vermekle birlikte bazı viral enfeksiyonlarda da görülebilir.
• Yutma güçlüğü: Çoğu zaman boğaz ağrısına birlikte rol alır. Yutma güçlüğü ağrıdan yada boğazda gelişen şişlikler sebebiyle pasajın daralmasından ileri gelebilir.
• Öksürük: Boğazdaki iltihabi reaksiyonun gırtlağı tahriş etmesi sebebiyle öksürük refleksi meydana gelebilir. Aynı şekilde geniz akıntısının eşlik etmiş olduğu iltihaplarda da görülebilir.
• Burun yada geniz akıntısı: Bilhassa viral enfeksiyonlar sebebiyle gelişen iltihaplarda burun ve/yada geniz akıntısı eşlik edebilir.
• Burun tıkanıklığı: Viral enfeksiyon kaynaklı iltihaplarda burun yada geniz akıntısıyla birlikte sık görülür.
• Gözlerde yaşarma ve kızarıklık: Gene viral enfeksiyonların etkisiyle gözlerde konjuktivit oluşarak yaşarma ve kızarma görülebilir.
• Halsizlik – bitkinlik: İltihabi reaksiyonun sistemik bir tesiri olarak hasta halsiz ve bitkin hissedebilir.
• Boğazda şişlik – beze oluşumu: İltihabi reaksiyonun bir sonucu olarak boyun bölgesindeki lenf bezleri şişer ve boğazda şişliğe niçin olur. Aynı şekilde bademciklerin (tonsiller) şişmesi de boyundan hissedilebilir yada yutma güçlüğü ile birlikte yutkunma esnasında hissedilebilir.
• Boyun yada kulak ağrısı: Boğaz dokuları orta kulak yada boyundaki anatomik yapılarla yakın komşuluk içinde olduğundan, bu bölgelerde de irin etkisiyle ağrı gelişebilir.
• Ciltte döküntü: Bazı bakteri yada viral enfeksiyonlarda ciltte kızarıklıklar ve döküntüler meydana gelebilir. Bunlar içinde çocukluk çağlarında görülen kızamıkçık, 6. hastalık, el-ayak hastalığı şeklinde viral hastalıklar yada kızıl hastalığı sayılabilir.
• Baş ağrısı: Boğaz iltihabına çoğunlukla baş ağrısı eşlik edebilir.
• Bulantı – kusma: Yutma güçlüğü, ateş, boğaz ağrısı ve şişlik hissi ile birlikte bulantı ve kusma şikayeti de hastalarda izlenebilir.
• Karın ağrısı: Bazı hastalarda, bilhassa viral enfeksiyonların seyrinde, karın içi lenf bezlerinin etkisiyle karın ağrısı ve ishal görülebilir.
• Kas ve eklem ağrıları: Halsizlik ve bitkinlik şikayetleri ile birlikte vücutta yaygın kas ve eklem ağrıları çoğunlukla izlenir.
• Ses kısıklığı: Boğazın şişmesi ile birlikte, geniz akıntısı, öksürük şeklinde şikayetlerin yanında gırtlaktaki pasajın daralmasının etkisiyle ses kısıklığı görülebilir.

Boğaz iltihabı tedavisinde neler yapılır?

Tedavide tercih edilecek yöntem, boğaz iltihabına yol açan altta yatan hastalığın tespit edilmesine bağlıdır. Her boğaz iltihabında aynı tedavi yada antibiyotik tedavisi verilmez. Doğru tanıyla birlikte doğru tedavinin planlanması, boğaz iltihabının iyileşmesi ve tedaviden maksimum verim alabilmek açısından mutlak gereklidir.

Eğer mesele bakteri enfeksiyonlarından kaynaklanıyorsa, öncelikli olarak antibiyotik tedavisine başlanır. Burada mühim olan nokta, hangi bakteri türünün boğaz iltihabına niçin bulunduğunun belirlenmesidir. Bazı bakteri türleri çeşitli antibiyotiklere dirençli olabildiği için, verilen ilaç tedavisinin etkili olması öncesinde yapılacak kültür ve direnç çalışmalarına bağlıdır. Bunun için, bakteri enfeksiyonu şüphesi durumunda hastadan boğaz kültürü alınır ve sonuçlara antibiyotik direnç testi yapılır. Bunun sonucuna bakılırsa uygun antibiyotik belirlenerek reçete edilir.

Sorun viral enfeksiyonlardan kaynaklanıyorsa, çoğunlukla semptomatik tedaviler ile hasta rahatlatılır ve istirahat önerilir. Mevcut boğaz iltihabına yol açan viral etkenlere yönelik antiviral tedaviler geliştirilmediğinden, bu yönde bir tedavi uygulanmaz. Viral boğaz iltihaplarında çoğunlukla hastalar 7-10 gün içinde boğaz iltihabını atlatırlar. Bundan dolayı semptomatik tedavi bu durumlarda kafi olur.

Altta yatan öteki sebepler mevcutsa, bu hastalıklara yönelik spesifik tedaviler uygulanır.

Bunların yanında genel olarak hastalara ağrı kesici, irin giderici ilaçlar reçete edilir. Hastalara yatak istirahati ile birlikte bolca sıvı almaları önerilir.

Boğaz iltihabına ne iyi gelir?

Doktor tarafınca tedavi planlamasının yanında fert olarak evde de çeşitli tedbirlerle boğaz iltihabıyla savaşım edilebilir. Bu anlamda şunlar yapılabilir:

• İstirahat etmek: Yatak istirahati vücudun direncinin toparlanmasında ve iyileşmenin hızlandırılmasında etkilidir.
• Bolca sıvı alımı: Boğaz dokularının kurumasını önlemek, bölgenin iyileşmesini hızlandırır. Ek olarak boğaz iltihabına birlikte rol alan ateş şeklinde emareler vücudun hızla sıvı kaybetmesine niçin olduğundan bağışıklığın ve vücut sağlığının güçlendirilmesi için de önemlidir.
• Sıcak ve soğuk gıdaların tüketimi: Boğazda yer edinen dokuların irin sebebiyle şişmesini önlemek için sıvı ağırlıklı olmak suretiyle sıcak ve soğuk gıdaların tüketilmesi şikayetlerin giderilmesinde etkilidir.
• Ortam havasının nemlendirilmesi: Kuru hava boğaz dokularını tahriş etmeye yatkın olduğundan soğuk buğu yardımıyla hava nemlendirilebilir. Kalorifere ıslak havlu asılması da başka bir yöntemdir.
• Tuzlu su ile gargara: Azca tuzla hazırlanmış tuzlu su solüsyonu ile gargara yapmak şikayetlerin azaltılmasında yararlı olabilir.
• Boğazın tahriş edilmesinin önlenmesi: Sigara dumanı şeklinde boğaz dokularını tahriş edecek etkenlerden uzak durulmalıdır.
• Pastil kullanımı: Boğaz iltihabına bağlı boğaz ağrısının giderilerek yutma güçlüğünü azaltmada etkili olabilir.

Eğer boğaz iltihabına işaret eden şikayetleriniz var ise, zaman kaybetmeden uzman bir hekimin yer almış olduğu bir sıhhat kuruluşuna başvurmalısınız. Sıhhatli günler dileğiyle.