İshal

İshal (diyare), günde 3’ten fazla dışkılama yada kişiye özgü, olağan dışkılamasından daha çok sayıda, daha sulu ya da daha çok oranda dışkılama olarak tanımlanır. Virüsler, bakteriler, besin zehirlenmeleri, laktoz intoleransı, ülseratif kolit benzer biçimde bağırsakta mukozal hasar yaratan onlarca sayıda hastalık ishale sebep olabilir. Akut, dirençli yada kronik olabilir ve çoğunlukla ishal olan şahıs, tıbbi tedaviye gerek kalmadan kendiliğinden iyileşir.

İshalin dört haftadan uzun sürmesi kronik ishal olarak adlandırılır. İshal kronik hale gelmiş ise altta yatan ciddi bir hastalık olabileceği akılda tutulmalı ve ne olursa olsun hekime müracaat edilerek tıbbi değerlendirme yapılmalıdır. İshal tedavisinde ishale yol açan hastalığı tespit edip ona nazaran yaklaşımda bulunmak önemlidir.

İshal Niçin Olur?

İshal, tek bir hastalık sonucu ortaya çıkan bir sıhhat problemi değildir. Birçok değişik sebebi olabilir.

İshale yol açan hastalıklar:

İntestinal enfeksiyonlar; viral, bakteriyel enfeksiyonlar, bakteriyel toksinler

Parazit kaynaklı enfeksiyonlar

Öteki bağırsak faktörleri; karsinoma, antibiyotik tedavisi, ağır metal zehirlenmeleri

Irritabl bağırsak sendromu

Kolestatik sendromlar; safra kanalı tıkanıklıkları, hepatit

Emilim bozukluğu sendromları; çölyak (gluten enteropatisi), kısa bağırsak sendromu, divertiküller

Pankreas yetmezliği

Diyabetik nöropati

Hipertiroidizm

Beslenme yetersizliği (malnütrisyon)

Gıda alerjileri

Laksatif kullanımı

İshalin nedenini bulmak için ishalin süresi, dışkılama sıklığı ve dışkı rengini sorgulamak gerekir. Hasta öyküsü de ishalin sebebini belirlemek için mühim bir etmendir.

İshal Emareleri Nedir?

İshal, dışkılama artışı ile kendini belli etse de bunun yanında birçok değişik emaresi de bulunur. Şahıs bu belirtilerin yalnızca birine yada birkaçına haiz olabilir.

İshal emareleri:

Acil dışkılama isteği

Dışkılama sıklığı / sayısında artış

Sulu dışkılama

Şişkinlik

Gaz

Karın ağrısı

Dışkıda mukus

Kanlı dışkılama

Halsizlik

Mide bulantısı ve kusma

Sıvı kaybı (dehidratasyon) emareleri ve bulguları

Ateş

Kilo kaybı

İshale sebep olan hastalığa nazaran kişide görülen emareler farklılık gösterir. Ağırlık kaybı, kanlı dışkılama ve dehidratasyon ishalin ciddi emareleri içinde yer alır.

Klinik seyir

Bebek ve ufak çocuklar, ishali yetişkinler kadar kolay atlatamazlar. Erişkin bir kişide ishal çoğunlukla tedavisiz iyileşme gösterirken ufak çocuk ve bebeklerde ishal kimi zaman ciddi bir durumun göstergesi olabilir. Kolay bir sebepten gerçekleşse dahi uzun soluklu olur ve tedavi edilmezse sonucunda dehidratasyon ve malnütrisyon gelişmesi benzer biçimde ciddi tablolarla rşılaşılır.

Bebek ve ufak çocuklarda ishalin en yaygın sebebi enfeksiyonlardır. Enfeksiyon oluşumu, temiz suya erişememe, yoksulluk, düşük doğum ağırlığı sonucu tetiklenir. Enfeksiyonlar haricinde ishale yol açan başka etmenler de vardır.

İshale yol açan durumlar:

Enfeksiyonlar

Fena hijyen koşulları

Uzun soluklu antibiyotik kullanımı

Anne sütü alamama

Ek besinlere erken geçiş

Malnütrisyon

Gıda allerjileri

Bağırsak hastalıkları

Laktoz intoleransı

Bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullanımı

Malnütrisyon (beslenme yetersizliği), ishalin hem sebebi hem de sonucu olarak ortaya çıkar. Malnütrisyon sonucu bağışıklık düşer ve bebeklerde ishal riski artar. İshal olan bebeklerde ise gıda maddelerinin bağırsaktan emilimi tam gerçekleşemediği için malnütrisyon görülür. Malnütrisyon-ishal kısır döngüsünü kırmak için tıbbi destek almak şarttır; bu sebeple malnütrisyon, ufak çocuk ve bebeklerde ciddi sıhhat problemlerine ve hatta ölüme neden olur.

Malnütrisyon erilşkinlerde de bilhassa başka nedenlerle tedavi görmekte olan hastalarda (kronik hastalıklar, kanser vb) hastalığın seyrini ve tedavisini negatif etkileyen vir unsurdur ve oldukca enerjik bir halde tedavi edilmelidir.

Malnütrisyon bulguları:

Gastroenterit

Elektrolit ve sıvı dengesi bozukluğu

Enfeksiyonlar

Kan şekeri düşüklüğü

Vücut sıcaklığında düşme

Anemi

Vitamin eksiklikleri

Malnütrisyonda tıbbi tedavi şarttır. Sadece kısa süreli ishallerde malnütrisyon görülme riski oldukca düşüktür. Malnütrisyonun oldukca ciddi ve inatçı ishaller sonucu oluştuğunu unutmamak gerekir.

Hem erişkinde hem de çocuklarda ishal sonucu mühim sorunlara neden olan bir başka klinik tablo ise dehidratasyondur. Dehidratasyon, sık ve sulu dışkılama sonucu vücuttan fazla oranda sıvı ve elektrolit kaybı oluşması sonucu görülen bir bulgudur. Vücuttaki sıvı miktarının azaldığını gösterir.

Dehidratasyon bulguları:

 

Huzursuzluk ve irritabilite

Ağız, göz benzer biçimde mukozayla kaplı organlarda kuruluk

Göz kürelerinin çökük olması

Nabız hızında artış

İdrar çıkışında azalma

Solunum hızı ve derinliğinde artış

Kan basıncında azalma

Deri turgorunda azalma

İleri dehidratasyon durumunda şuur kaybı

Dehidratasyon, vücuttan kaybedilen sıvı yüzdesine nazaran hafifçe, orta yada ağır olarak üç derecede incelenir. Hafifçe ve orta dehidratasyonda şuur yerinde olduğundan oral sıvı replasmanı yapılır. Sadece ağır dehidratasyonda şuur kaybı görüldüğü için oral yoldan doğrusu ağızdan sıvı verilmez. Bunun yerine intravenöz sıvı replasmanı yapılması önerilir.

İshale Ne İyi Gelir?

İshal yaşam standardını oldukça düşüren ve yaşamı kısıtlayan bir sıhhat problemi olduğundan ishal olan her insanın aklına “İshale ne iyi gelir?” sorusu gelir. Evde ishal tedavisinde besinler en büyük destek olarak görülmektedir. Bilhassa çözünür posa dediğimiz pektin, guar gum ve musilaj içeren besinler bağırsaktaki fazla suyu çekerek ishali durdurmaya destek olurlar. Bunun yanında probiyotik içeren besinler de bağırsaktaki bakteri dengesini düzenleyerek ishale iyi gelir.

İshale iyi gelen yiyecekler:

Yoğurt; probiyotik etkilidir.

Pirinç; su tutucudur ve içeriğindeki glisin yardımıyla sodyum kaybını önler.

Çay, kahve, kakao; su tutucudur sadece fazla tüketimi bağırsak hareketlerini artırır.

Patates; nişasta içinde ne olduğu yardımıyla su tutucu özellik gösterir.

Elma; pektin ihtiva eder, su tutucudur.

Muz; çözünür posa ihtiva ettiği için su tutucu özellik gösterir.

Şeftali, nar, koruk suyu, havuç, makarna da önerilir.

Bulantı varlığında tuzlu kraker benzer biçimde besinler bulantıyı azaltmada etkilidir.

İshalde yenmemesi ihtiyaç duyulan yiyecekler:

Yağlar; besinlerin bağırsaktan geçişini hızlandırdığı için kısıtlanır.

Tam buğdaylı ve kepekli ürünler; bağırsak hareketlerini artırır.

Bulgur; çözünmez posa içinde ne olduğu sebebiyle bağırsak hareketlerini hızlandırır.

Şeker alkolleri (sakızlarda bulunur), laktoz, fruktoz ve fazla oranda sükroz ishali artırabileceğinden fazla tüketimi önerilmez.