Kellik, çoğu zaman başımız üstünde bulunan kılların eksikliği sonucu oluşan bir durumdur. Kelliğin en yaygın durumu erkek-tipi kellik (İng: “male pattern baldness”) olarak bilinir. Tıp dilindeki adı androgenic alopecia’dır. Saçın genel olarak hacminin azalmasına ise kadın-tipi kellik (İng: “female pattern baldness”) diyoruz. Her ne kadar bu şekilde isimlere haiz olsalar da, her iki kelleşme türü de hanımlarda da erkeklerde de görülebilir. Dolayısıyla bayanlar saç seyrelmesinden muaf değiller; fakat onlarda bu durum hem daha azca saç yitirilmesine niçin oluyor, hem de yaygın olarak saç bakımı ve saç stili, kıl kayıplarını gizleyebiliyor. Hanımlarda niçin daha azca görüldüğünün nedenlerine azca sonrasında geleceğiz. Genel olarak adamların %70’i, hanımefendilerin %40’ı hayatlarının bir döneminde bu tip bir kelliğe maruz kalır.
Alopesinin değişik türleri de vardır. Mesela halk içinde “saçkıran” ya da “dalkıran” olarak malum alopecia areata hastalığında saçlı deri, sakal bölgesi, kaşlar, kirpikler ve öteki vücut kılları herhangi bir emare olmaksızın dökülür. Hastalığın sebepleri olarak genetik, ruhsal stresler, hücresel ve humoral (sıvısal) bağışıklık, endokrin, bulaşıcı ve sinirsel etkenlerin görevi olduğu bulgularla desteklenmektedir. Bilhassa stres faktörleri altında, otoimmun hastalıklarda yada androjen, testesteron benzeri hormonların baskılaması sonucunda agresifleşen bağışıklık sistemi kendi hücrelerini yabancı olarak görüp bu hücrelerle savaşmaya adım atar. Bu durumda kıl kökleri çevresinde bulunan lenfosit denen hücreler “sitokin” olarak adlandırılan kimyasallar salgılarlar. Bu da kıllarda dökülmeye niçin olur. Öteki alopesi türleri ise yüksek doz A vitamini, yüksek ateş yada hastalıklar sonucu görülür. Bu tür alopesiler çoğu zaman geçicidir.
Benzer şekilde, tüm vücuttaki kılların yitirilmesine yol açan alopecia universalis ve gebelik sonrası görülen postpartum alopecia şeklinde kıl kaybı çeşitleri var. Fakat biz burada kalıcı ve en yaygın kıl kaybı olan androjenik alopesiye odaklanacağız.
Netice olarak, kellik bir saç eksikliği durumuyken, alopesi kelliğin birçok tipine yol açan tıbbi bir durumdur denebilir.
Erkeklerde Kellik
Saç dediğimiz doku, ömrümüz süresince uzayan ölü bir dokudur. Saç kılının kendisi ölüdür; sadece onu üreten hücreler, kısaca kıl folikülleri, ya da kıl kesecikleri ölü değillerdir. Bu hücreler, “kıl” dediğimiz keratin yapılı saçlarımızı 3 fazdan geçerek üretirler: Ilkin etken gelişme fazı (kısaca anajen faz) gelir. Bu süreç 3 ila 5 yıl kadar sürüyor ve saçınızın her yıl 15 santim kadar saç uzamasına niçin olur. Arkasından bir gerileme süreci (kısaca katajen faz) gelir. Bu, saç uzamasının durduğu 10 gün kadar devam eden bir süreçtir. Bunun derhal arkasından, 100 gün kadar devam eden dinlenme süreci, kısaca telojen faz görülür. Bu süreçte kıl dökülür, o kılı üreten folikül 1 ila 3 ay kadar dinlenir ve sonrasında tekrardan kıl üretimi adım atar. Genleriniz ve beslenme biçiminiz bu sürecin ne kadar sıhhatli bulunduğunu belirlemektedir; fakat genel olarak kıl dökülmesinin son aşama düzgüsel bir vaka bulunduğunu söylemek mümkün: Her gün 100 kadar saç kılınızı kaybediyorsunuz!
Kelliğin Sebepleri Nedir?
Androjenik alopeside olan, anajen fazın kısalmasıdır. Kısaca saçınızın uzaması ihtiyaç duyulan dönem fazlasıyla kısalır. Buna bağlı olarak saç döngüsü dinamikleri değişmiş olur ve saçınız daha süratli dökülmeye adım atar. Bir süre sonrasında anajen fazı öylesine kısalır ki, kıl üretilse bile deri yüzeyine ulaşamaz. Bu da kelliğe niçin olur. Bu süreçte telojen, kısaca dökülme evresindeki saçların oranı da göreceli olarak artmış olur. Bu yüzden saçınızı tarama yada yıkama esnasında daha oldukça saçınızın döküldüğünü fark edebilirsiniz.
Peki buna sebep olan ne? Bunu üç seviyede cevap vermek mümkün: Genler seviyesinde, hormonlar seviyesinde ve evrim seviyesinde. Genlerle başlamış olalım.
Kelliğin Genetik Sebepleri
Kalıcı androjenik alopesinin en yaygın sebebi genlerinizdir. Hemen hemen kelliğin genetik mekanizması tam olarak çözülebilmiş değildir. Şu andaki en kuvvetli kuram, otozomal dominant bir genin sebep olduğu yönünde; fakat birden fazla genin etkileşimiyle de oluşuyor olabilir. Bir öteki olasılık ise X kromozomu üstünde taşınan androjen hormonuyla ilgili genlerin alopesiye niçin olduğu yönündedir.
Bu aşamada şunu söylemekte yarar var: “Kel olup olmayacağınızı belirleyen annenizin babasıdır.” iddiası tamamen hatalıdır; şu sebeple X kromozomu üstünde taşınan androjen reseptörleri, kelliğe tesir etme olasılığı olan faktörlerden yalnız birisidir. Ek olarak annenizden size kalan X kromozomu, %50 ihtimalle annenize kendi annesinden gelmiştir, babasından değil! Kısaca kellik, direkt dedenize bağlı bir durum değildir.
Kellik
7 Aralık 2021 by kurtulanlar • Genel Hastalıklar Tags: Kellik nedenleri, Kellik nedir • 0 Comments
Kellik, çoğu zaman başımız üstünde bulunan kılların eksikliği sonucu oluşan bir durumdur. Kelliğin en yaygın durumu erkek-tipi kellik (İng: “male pattern baldness”) olarak bilinir. Tıp dilindeki adı androgenic alopecia’dır. Saçın genel olarak hacminin azalmasına ise kadın-tipi kellik (İng: “female pattern baldness”) diyoruz. Her ne kadar bu şekilde isimlere haiz olsalar da, her iki kelleşme türü de hanımlarda da erkeklerde de görülebilir. Dolayısıyla bayanlar saç seyrelmesinden muaf değiller; fakat onlarda bu durum hem daha azca saç yitirilmesine niçin oluyor, hem de yaygın olarak saç bakımı ve saç stili, kıl kayıplarını gizleyebiliyor. Hanımlarda niçin daha azca görüldüğünün nedenlerine azca sonrasında geleceğiz. Genel olarak adamların %70’i, hanımefendilerin %40’ı hayatlarının bir döneminde bu tip bir kelliğe maruz kalır.
Alopesinin değişik türleri de vardır. Mesela halk içinde “saçkıran” ya da “dalkıran” olarak malum alopecia areata hastalığında saçlı deri, sakal bölgesi, kaşlar, kirpikler ve öteki vücut kılları herhangi bir emare olmaksızın dökülür. Hastalığın sebepleri olarak genetik, ruhsal stresler, hücresel ve humoral (sıvısal) bağışıklık, endokrin, bulaşıcı ve sinirsel etkenlerin görevi olduğu bulgularla desteklenmektedir. Bilhassa stres faktörleri altında, otoimmun hastalıklarda yada androjen, testesteron benzeri hormonların baskılaması sonucunda agresifleşen bağışıklık sistemi kendi hücrelerini yabancı olarak görüp bu hücrelerle savaşmaya adım atar. Bu durumda kıl kökleri çevresinde bulunan lenfosit denen hücreler “sitokin” olarak adlandırılan kimyasallar salgılarlar. Bu da kıllarda dökülmeye niçin olur. Öteki alopesi türleri ise yüksek doz A vitamini, yüksek ateş yada hastalıklar sonucu görülür. Bu tür alopesiler çoğu zaman geçicidir.
Benzer şekilde, tüm vücuttaki kılların yitirilmesine yol açan alopecia universalis ve gebelik sonrası görülen postpartum alopecia şeklinde kıl kaybı çeşitleri var. Fakat biz burada kalıcı ve en yaygın kıl kaybı olan androjenik alopesiye odaklanacağız.
Netice olarak, kellik bir saç eksikliği durumuyken, alopesi kelliğin birçok tipine yol açan tıbbi bir durumdur denebilir.
Erkeklerde Kellik
Saç dediğimiz doku, ömrümüz süresince uzayan ölü bir dokudur. Saç kılının kendisi ölüdür; sadece onu üreten hücreler, kısaca kıl folikülleri, ya da kıl kesecikleri ölü değillerdir. Bu hücreler, “kıl” dediğimiz keratin yapılı saçlarımızı 3 fazdan geçerek üretirler: Ilkin etken gelişme fazı (kısaca anajen faz) gelir. Bu süreç 3 ila 5 yıl kadar sürüyor ve saçınızın her yıl 15 santim kadar saç uzamasına niçin olur. Arkasından bir gerileme süreci (kısaca katajen faz) gelir. Bu, saç uzamasının durduğu 10 gün kadar devam eden bir süreçtir. Bunun derhal arkasından, 100 gün kadar devam eden dinlenme süreci, kısaca telojen faz görülür. Bu süreçte kıl dökülür, o kılı üreten folikül 1 ila 3 ay kadar dinlenir ve sonrasında tekrardan kıl üretimi adım atar. Genleriniz ve beslenme biçiminiz bu sürecin ne kadar sıhhatli bulunduğunu belirlemektedir; fakat genel olarak kıl dökülmesinin son aşama düzgüsel bir vaka bulunduğunu söylemek mümkün: Her gün 100 kadar saç kılınızı kaybediyorsunuz!
Kelliğin Sebepleri Nedir?
Androjenik alopeside olan, anajen fazın kısalmasıdır. Kısaca saçınızın uzaması ihtiyaç duyulan dönem fazlasıyla kısalır. Buna bağlı olarak saç döngüsü dinamikleri değişmiş olur ve saçınız daha süratli dökülmeye adım atar. Bir süre sonrasında anajen fazı öylesine kısalır ki, kıl üretilse bile deri yüzeyine ulaşamaz. Bu da kelliğe niçin olur. Bu süreçte telojen, kısaca dökülme evresindeki saçların oranı da göreceli olarak artmış olur. Bu yüzden saçınızı tarama yada yıkama esnasında daha oldukça saçınızın döküldüğünü fark edebilirsiniz.
Peki buna sebep olan ne? Bunu üç seviyede cevap vermek mümkün: Genler seviyesinde, hormonlar seviyesinde ve evrim seviyesinde. Genlerle başlamış olalım.
Kelliğin Genetik Sebepleri
Kalıcı androjenik alopesinin en yaygın sebebi genlerinizdir. Hemen hemen kelliğin genetik mekanizması tam olarak çözülebilmiş değildir. Şu andaki en kuvvetli kuram, otozomal dominant bir genin sebep olduğu yönünde; fakat birden fazla genin etkileşimiyle de oluşuyor olabilir. Bir öteki olasılık ise X kromozomu üstünde taşınan androjen hormonuyla ilgili genlerin alopesiye niçin olduğu yönündedir.
Bu aşamada şunu söylemekte yarar var: “Kel olup olmayacağınızı belirleyen annenizin babasıdır.” iddiası tamamen hatalıdır; şu sebeple X kromozomu üstünde taşınan androjen reseptörleri, kelliğe tesir etme olasılığı olan faktörlerden yalnız birisidir. Ek olarak annenizden size kalan X kromozomu, %50 ihtimalle annenize kendi annesinden gelmiştir, babasından değil! Kısaca kellik, direkt dedenize bağlı bir durum değildir.