SEDEF HASTALIĞI (PSORİASİS) NEDİR?

Tıp dilindeki adı psoriasis olan sedef hastalığı, alevlenmelerle seyreden, tanısı konulduktan sonrasında yaşam boyu devam eden bir deri hastalığıdır.

SEDEF HASTALIĞININ NEDENLERİ NELERDİR?

“Sedef hastalığı niçin olur?” sorusunun en mühim yanıtı genetik yatkınlıktır. Bununla beraber yaşam şartları, stres, hava kirliliği, beslenme alışkanlıkları, aşırı alkol, sigara, güneş yanığı, kortizon, aspirin ve lityum şeklinde kullanılan bazı ilaçlar, fizyolojik ya da ruhsal büyük travmalar, viral ya da bakteriyel enfeksiyonlar şeklinde pek oldukca unsur, hastalığın tetiklenmesine niçin olmaktadır.

SEDEF HASTALIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR?

Çoğu zaman düzgüsel deriden keskin bir sınırla ayrılan, üstünde hastalığa adını veren sedef rengi kepeklerin olduğu, değişik boyutlarda olabilen kızarık plaklar sedef hastalığının klasik emaresidir. Bu plaklarda ara sıra kaşıntı ve ağrı da olabilir. Hastalığın en sık tutulum yapmış olduğu bölgeler saçlı deri, diz, dirsek ve kalça bölgesi olmakla birlikte tüm vücut derisinde hastalık görülebilir.

SEDEF HASTALIĞININ SEYRİ NASIL OLUR?

Toplumda görülme sıklığı yüzde 1-3 içinde olan sedef hastalığı, alevlenme ve iyileşme dönemleriyle seyreder. Bu dönemlerin ne kadar süreceği hastalar içinde değişkenlik gösterir. Hastalığının iyilik süreci senelerce sürebileceği şeklinde, bazı kişilerde de bu süreç 2-3 ay olabilir. Alevlenme sürecine ne vakit gireceği belli olmayan sedef hastalığının sertliği ve emareleri kişiden kişiye, hatta aynı kişide vakit içinde değişkenlik göstermektedir.

SEDEF HASTALIĞI ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Değişik klinik emareleri bulunan sedef hastalığı, saçlı deriden tırnağa kadar tüm deriyi tutabilir. Yaşam boyu devam eden sedef hastalığının çeşitleri vardır. Bunlar şöyleki sıralanabilir:

Plak tipi psoriasis (Psoriasis vulgaris) : En sık görülen sedef çeşidi plak tipi sedeftir.  Bu tipte saçlı deri, diz, dirsek ve kalça bölgesi en sık tutulum yeri olmaktadır. Oval ya da yuvarlak, kızarık, üstünde gümüş rengi kepekler olan kabarık plaklar şeklinde kendisini gösterir. Bu türün bir alt tipi daha bulunur. Bu alt tipte el içi ve ayak tabanında kızarıklıklar, kuruluk ve çatlamalar meydana gelir.

Guttat psoriasis: Çoğunlukla çocuklarda ve gençlerde izlenen bu sedef çeşidinde bir santimin altında kızarık ve kepekli döküntüler görülür. Çoğu zaman boğaz enfeksiyonlarını takiben ortaya çıkar.

Eritrodermik psoriasis: Bu sedef türünde vücudun yüzde 80’ inden fazlası kızarık ve kepekli bir görünüm alır. Eritrodermik psoriasis ağır bir hastalık formudur ve bu durumdaki hastaların derhal hastaneye yatırılması gerekir.

Püstüler psoriasis: Tüm vücutta yaygın olarak içlerinde irin olan sivilceler şeklinde ortaya çıkar. Bu tipin el içini ve ayak tabanını da tutabilen lokal bir formu da bulunmaktadır.

Eklemlerin sedef hastalığı: Derisinde tutulum olan kişilerin eklemlerinde hastalık olabileceği şeklinde, bu türde sedef hastalığı kendi başına yalnız eklemlerde de ortaya çıkabilir. En sık el ve ayakların parmak eklemleri tutulurken, bilhassa tırnak tutulumu olanlarda eklem tutulumuna da sık rastlanılır. Bu sebeple sedef hastalarında tırnak değişimleri kesinlikle gözden geçirilmelidir. Şu sebeple erken dönemde eklemlerde yaşanmış olan değişikliklerinin tespitiyle, bu eklemlerde kalıcı hasarın önüne geçmek mümkün olabilmektedir.

Psoriasiste tırnak değişimleri: Sedef hastalığında tırnaklarda değişik emareler görülür. Çoğu zaman tırnak değişimleri deri lezyonlarına eşlik etse de deri emareleri olmadan tırnak tutulumu da görülebilmektedir. Tırnak yüzeyinde toplu iğne başı şeklinde çukurcuklar, tırnağın yatağından ayrılması, tırnakta kalınlaşma, tırnağın altında sarı yağlı kir şeklinde görünüm ya da tırnağın naturel görüntüsünün tamamen bozulmuş olduğu durumlar olabilir. Tırnak tutulumu eklem hastalığının habercisi olabilir.

SEDEF TANISI NASIL KONULUR?

Çoğu zaman muayene ile tanısı konulmuş olan sedef hastalığının değişik emarelerle seyretmesi, başka hastalıklar ile karışmasına niçin olabilmektedir. Şüpheli durumlarda sedefin bu hastalıklardan ayırt edilebilmesi ve kati tanının konulması için biyopsi yapılması gerekir.

SEDEF HASTALIĞININ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

Kati bir tedavisi bulunmayan sedef hastalığının semptomları, uygun yöntemler ile denetim altına alınarak, uzun soluklu iyilik hali sağlanabilir. Tipine ve şiddetine nazaran sedef hastalığı tedavisi değişkenlik gösterir. Ilk olarak dermatoloji uzmanının hasta ile ortaklaşa iş içinde uygulayacağı tedaviye karar vermesi gerekir. Sedef hastalığı tedavisinde topikal kremler, sistemik olarak kullanılan haplar, iğneler ve hastanın hususi bir kabin içine sokularak kontrollü güneş ışığı alarak tedavi edilmiş olduğu fototerapi yöntemi kullanılır.

Sedef hastalarının dikkat etmesi ihtiyaç duyulan hususlar:

• Alkol ve sigara kullanmamalı, kilolarına dikkat etmelidirler. Sedef hastalarının vücutlarında bağışıklık sistemi ile ilişkili oluşan yangısal durum, daha erken yaşta kalp krizinden hayatlarını kaybetmelerine sebep olabilir.
• Doktorların verdiği haricinde herhangi bir ilaç kullanmamalıdırlar. Şu sebeple aspirin ve bazı romatizma ilaçları hastalığı tetikleyebilir.
• Grip enfeksiyonu sedefi tetikleyen faktörler içinde yer alır. Bu sebeple zamanı vardığında hastalar grip aşılarını yaptırmalıdır.
• Gerilim, kolestrol, lipit, şeker şeklinde değerlerin sık sık takip edilmesi ve kalp kontrollerinin aksatılmaması sağlanmalıdır
• Spor yaparak zayıf kalmaya çalışmalı ve muntazam beslenmelidirler.
• Eklem ağrıları olduğunda bunu kesinlikle doktorlarına söylemelidirler
• Sedef hastalarının aileleri de onlara karşı anlayış göstermeli ve tedavi sürecinde iş birliği içinde olmalıdır.